Pas znakomitych ziem doliny wiślanej na południe od Warszawy, odcinający się od lesistych i piaszczystych „górnych pól” zwanych Górnem lub Polesiem od XVII wieku wyróżniał się własną historią, strojami i obyczajami. W 1868 roku anonimowy korespondent „Gazety Warszawskiej” donosił:

Mało kto wie o tym kawałku powiśla [Urzecze], które tak odróżnia się przymiotami ziemi i zwyczajami mieszkańców od reszty kraju. W tym powiślanym kraiku lud odróżnia się od innych okolic mową, ubraniem, zwyczajami, a nawet sposobem uprawy ziemi (…). Pas ten ciągnie się po nad Wisłą długością 25 wiorst, mniéj więcéj zaczyna się przy ujściu Swidny [Świdra] a kończy przy ujściu Wilgi. Z jednéj strony Wisła, z drugiej wielkie lasy, które niegdyś nazywały się puszczą, odcinają tę oazę od dalszej okolicy..

Członkowie zespołu URZECZEni na Wiśle, 2014 r. (fot. J. Chmielewski)

Po lewej stronie Wisły zasięg Urzecza ograniczony jest od północy liniami rzek Jeziorki i Wilanówki wraz z ich rozległymi starorzeczami, natomiast od południa zamknięty jest dawnym ujściem Pilicy w okolicy wsi Potycz. Jeśli chodzi o prawobrzeżną część regionu to od północy zamyka go ujście starego Świdra do Wisły oraz przylegające bezpośrednio do rzeki wiślane starorzecze, ciągnące się aż po Saską Kępę. Od południa granicą Urzecza jest natomiast starorzecze rzeki Wilgi w rejonie wsi Nieciecz. Od zachodu, na całej długości, interesujący nas obszar ograniczony jest wysoką skarpą warszawską, stanowiącą niezwykle „czytelny” element dawnej doliny wiślanej. Od wschodu natomiast cały ten teren odseparowany był niższą, ale czytelną skarpą (piaszczystą terasą wydmową) oraz zwartą linią lasów Równiny Garwolińskiej.

Przybliżony zasięg mikroregionu etnograficznego Urzecze (gwar. Łurzyce) wg Ł. M. Stanaszka; kolor niebieski – właściwy zasięg regionu, kolor żółty – tereny przejściowe

Poczynając od północy, w skład prawobrzeżnego Urzecza wchodziły zatem następujące wsie i przysiółki: Saska Kępa (Holendry, Olędry), Kępa Gocławska, Bluszcze, Las (Tomków Las, Koło), Zastów, Zbytki (Olendry), Kuligów (Kulików), Wólka Zerzeńska, Zerzeń, Borków, Miedzeszyn (Wieś, Kolonia, Łużyce), Julianów, Skrzypki, Falenica, Błota, Nowa Wieś, Świdry Małe (Dalsze, Pruskie, Urzecze), Dębinka, Górki, Świdry Wielkie (Bliższe, Binduga), Ługi, Przewóz (Podwiśle, Przewóz Karczewski), Karczew, Karczówek (Karczewek), Duda (Dudka, Kępa Dudzka, Duda Rybacka, Kępa Rybacka), Nadbrzeż, Otwock Mały (Zagórny, Zawodny), Otwock Wielki (Stary, Duży), Wola Sobiekurska, Wygoda, Ostrówiec, Rosłonki, Kępa Nadbrzeska (Kolonia Nadbrzeska), Władysławów, Kępa Pijarska (Pijary, Holędry), Glinki (Glinki Dworskie, Ostrowskie), Julianów (Kopiec, Zielowino/Żelawino), Kępa Gliniecka (Jelita, Stary Przewóz, Żelawin, Hollendry), Sobiekursk (Stawiszcze), Maksymilianów, Piotrowice (Urzecze, Browar), Ostrówek (Ostrów), Kosumce (Kossomce, Topolina), Wycinki, Dziecinów (Borki, folwark Daszew, Wielkie Góry Warszewickie, Łurzyce), Kępa Radwankowska (Kępa Warszewicka, Wychylówka, Holendry), Radwanków (Szlachecki, Królewski, Poświętny/Księża Kępa, Zapole), Sobienie-Jeziory, Podborek, Piwonin, Śniadków Dolny, Kolonia Suszka, Śniadków Górny, Wysoczyn (Stara Wieś, Wysoczyn Nowy, Kępa Wysocka), Siedzów (Folwark, Zabrodzie, Kolonia), Gusin (Dworski), Zalesie, Goźlin Mały (Mała Wieś), Goźlin Górny (Mariańskie Porzecze), Szymanowice Duże i Małe (Szymoniewice Biskupie i Szlacheckie), Leśniki, Celbuda, Sambodzie, Przedwabie oraz Nieciecz (Nietecz).

Poczynając od północy, w skład lewobrzeżnego Urzecza wchodziły w przeszłości następujące wsie i przysiółki: Siekierki Wielkie (Duże) i Małe, Czerniaków, Augustówka (Przewóz Augustowski), Kępa Wilanowska (Nadwilanówka), Kępa Nadwiślańska (Nadwiślanka), Wilanów (Milanów, Błonie, Kempa), Powsinek, Zawady, Bartyki, Kępa Zawadowska (Kępa Holenderska, Kępa Zawadzka, Olędry Zawadzkie), Sucha Trawa, Kępa Wołowa, Lisy, Łazy, Zamość (Zamoście, Mostki, Urzyce), Latoszki, Kępa Latoszkowa, Kabaty, Powsin (Wielki), Kępa Falenicka (Faleńska), Kępa Okrzewska (Kępa Okrzesińska, Kępa Jeziorny, Kępa Olęderska), Kępa Oborska, Okrzeszyn (Okrzesin), Habdzinek (Chabdzinek), Obórki, Bielawa, Koło, Kliczyn, Borek, Opacz, Ciszyca (Cieszyca), Habdzin (Chabdzin), Jeziorna (Królewska), Jeziorna Oborska i Bankowa (Nadjeziorna, Przyjeziorna), Grąd, Obory, Łęg, Dębina, Kępa Świderska (Kępa Zieleniecka, Kempen Zieleneren, Zieleniec), Czernidła, Gassy, Kopyty, Grzanki, Kozłów (Większy i Mniejszy), Imielin (Jemielin), Goździe (Gwoździe), Piaski, Cieciszew, Sosnka, Dębówka (Dembówka), Łyczyn, Słomczyn, Turowice, Kawęczyn (Kawenczyn), Rybałty, Piechury, Ćwiki, Brześce (Brzescie, Brzeszcze), Podłęcze (Podłęże), Wólka Załęska, Wólka Dworska, Moczydłów, Lubków (Lipków, Winduga), Góra Kalwaria, Wyględów, Kępa Kosumiecka (Kępa Czerska), Czersk (Spichlirze, Górnac, Delanty, Starosińskie, Cupel, Dębina, Kolonia, Pólko, Chrapy, Gródź, Gacki, Poświętne, Urzycze), Kępa Radwankowska, Ostrówik, Brzumin (Łęczna), Kępa Brzumińska (Przewóz), Borki (Leśnicze), Tatary, Coniew (Czoniewo, Szpruch, Naddawki), Podgóra (Podgórze, Podgóra Czoniowska), Królewski Las (Leśniki), Podosowa (Wychylówka) i Potycz (Cinaki/Cieniaki, Winduga)

Przewóz z Ostrówka do Góry Kalwarii, lata 30. XX w. (zbiory K. Eggert)

Samo położenie Urzecza po obydwu stronach Wisły nie powinno dziwić. W przeszłości bowiem Wisła nie dzieliła omawianego regionu i jego mieszkańców, a wręcz odwrotnie – łączyła. Wobec katastrofalnego stanu ówczesnych dróg, rzeka stanowiła najprostszy środek transportu i komunikacji, a jej funkcję można by przyrównać do roli dzisiejszej autostrady, po której jedzie się szybko i stosunkowo łatwo dociera do celu. Względna bezproblemowość przedostania się na sąsiedni brzeg – wynikająca z powszechności przewozów i łodzi pychowych – sprzyjała rozwojowi kontaktów międzyludzkich. Poza matrymonialnymi i towarzyskimi najczęściej były to kontakty handlowe, których rytm wyznaczały kolejne jarmarki w Warszawie, Powsinie, Karczewie, Sobieniach czy Górze Kalwarii.